KONUŞMA SESLERİ BOZUKLUKLARI(ARTİKÜLASYON VE SES BİLGİSİ BOZUKLUKLARI)
Sesletim ve Ses Bilgisi bozuklukları konuşma seslerinin üretilmesi ve konuşmanın anlaşılırlığı ile ilgili bozukluklardır.En küçük ses birimine fonem denir. Alfabemizdeki harfler yani a,b,c… fonemdir ve aynı zamanda konuşma sesleridir. Konuşmanın anlaşılırlığını etkileyen bu bozukluk konuşma seslerinin üretilmemesi veya yanlış ya da eksik üretilmesi gibi durumları kapsar. Artikülasyon (Sesletim) bozukluğu ve Ses Bilgisi (fonolojik) bozukluk olarak sınıflandırılır.
Sesletim/Artikülasyon bozukluğu çocuğun ses veya sesleri üretememesidir.
Ses Bilgisi/Fonolojik bozukluk çocuğun sesleri ürettiği halde kelimede ses hataları yapmasıdır.
Beş yaşında çocukların konuşması genellikle anlaşılırdır. Sekiz yaşında bir çocuk bütün sesleri doğru çıkartmalıdır.
Hangi yaşta hangi seslerin doğru söylendiği belirlenmiştir.
Çocuğun yaşına uygun sesleri o yaşı geçtikten sonra hala çıkaramaması bozukluk olabileceğini gösterir. Genellikle konuşma sesleri ile ilgili bozuklukların nedeni bilinmemektedir. Sık kulak enfeksiyonu geçiren ve işitmesi etkilenen çocuklarda daha sık görülmektedir. Ayrıca gelişimsel bozukluğu olan otizm, nörolojik bozuklular, serebral palsi veya down sendromu gibi genetik bozukluklarda da görülebilir.
BULGULAR
Konuşma sesi bozuklukları bir iki seste olabileceği gibi anlaşılırlığı bozacak kadar çok seste de olabilir.
Sesin yerini değiştirme, sesi eksik söyleme, yeni ses ekleme veya bozuk söyleme gibi bir çok farklı bozukluklar görülebilir.
Örneğin: bir – biy, Kalem – alem
Veya /s/ /z/ gibi seslerin bozuk söylenmesi
Fonolojik bozuklukta çocuk ses sistemini öğrenmekte zorluk yaşamaktadır ve sesin değişmesinin anlamı değiştirdiğinin farkında değildir. Erken yaşlarda normal olan bu durum belli bir yaştan sonra normal kabul edilmez.
Örneğin: /g ,k/ gibi arka seslerin (yumuşak damak) /d, t/ gibi ön seslerle (diş yuvası) değiştirilmesi.
Karga – tarda
/p, t, k/ gibi ötümlü seslerin /b, d, g/ gibi ötümsüzlerle değiştirilmesi.
Pasta- basta
DEĞERLENDİRME VE TERAPİ
Konuşma bozuklukları uzmanı tarafından çocuğun sesleri nasıl çıkardığını gözlemlemeyi sağlayan testler uygulanır. Ayrıca alıcı ve ifade edici dil gelişimine, konuşma kaslarının durumuna bakılır. İşitme testi yoksa işitme testi yapılır.
Artikülasyon bozukluklarında sesi (fonemi) nasıl doğru çıkaracağı gösterilir ve çocuğun fonemi farklı kelimelerde söylemesine yönelik pratikler yapılır. Fonolojik (ses bilgisi) durumunda sesler ile anlam ilişkisini ses bilgisi kuralları öğretilir. Ses farklı üretildiğinde anlamın nasıl değiştiğini fark etme ve ayırt etmeye yönelik çalışmalar yapılır.